«سفر فیل» نوشته «ژوزه ساراماگو»، در اواسط قرن شانزدهم میلادی، در زمان «ژوان سوم» اتفاق می‌افتد. ژوان سوم، به عموزاده‌اش «دوک بزرگ ماکسی‌میلیانوی اتریشی»، فیلی آسیایی هدیه می‌کند. این رمان ماجرای سفر قهرمانانه آن فیل است که «سالمون» نام داشت و به دلیل تمایلات شاهانه و استراتژی‌های پوچ می‌بایست اروپا را می‌پیمود.

سفر فیل داستانی تاریخی نیست، ترکیبی است از ماجراهای حقیقی و ساختگی، که همچون هر اثر ادبی بزرگ، امکان درک واقعیت و خیال را به صورتی تفکیک‌ ناپذیر میسر می‌کند. بازتابی از انسانیت که طنز و طعنه را با شفقتی که ژوزه ساراماگو در تحلیل ضعف‌های بشری دارد، درهم آمیخته است.

ژوزه ساراماگو در «سفر فیل» تلاش نمی‌کند به درون ذهن سالمون راه یابد، اما با گفتگوهایی که در سراسر کتاب آورده شده، خواننده اثر با احساسات و تمایلات این فیل آشنا می‌شود. در این رمان، مخاطب نکاتی در مورد انسان‌ها و فیل‌ها کشف می‌کند که بسیار فراتر از مرزها و طبقه‌بندی‌های بیان شده درباره موجودات جهان است.

ساراماگو با به تصویر کشیدن این هدیه زندانی و سفرش از پرتغال تا وین در اتریش، کشوری را توصیف می‌کند که مورد حملات خشونت‌آمیز دستگاه تجسس افکار کلیسا شده و جنگ‌های داخلی و خارجی آن را از پا انداخته‌اند

«سالمون» نخستین فیل مسافر کوه‌های آلپ نبود و چند قرن پیش از وی، «هانیبال» مسیر این کوهستان را با موفقیت در مقابل رومیان پشت سر گذاشته بود. اما روایتی که «ساراماگو» بدان پرداخته، بسیار گسترده‌تر از سفر سلیمان است. با این وجود قطعا هیچ گزارشی پیدا نمی‌شود که مانند این اثر ادبی پرتغالی، چنین سرگرم کننده، فلسفی و آشکارا در مقابله با کلیسای کاتولیک نوشته شده و لبریز از نابه‌هنگامی تاریخی باشد.