«گذری به حاشیه کویر»، تک‌نگاری است از نویسنده‌‌ شهیر معاصر، «جلال آل احمد» در سفری که به همراه برادرش «شمس آل احمد» به شهر کرمان داشته‌اند.
«جلال آل احمد» به اتفاق برادرش «شمس» به کرمان رسیدند. کوله‌بار بر دوش از گاراژ، پیاده به جست‌وجوی مسافرخانه‌ای. بعد از گشتن در شهر به دیدار نقطه‌ای دیدنی به نام «قلعه‌دختر» رفتند و بعد هم گشتی در «طاقه علی» زدند. آن‌ها پس از دیدار مناطق مختلف کرمان به «ماهان» رفتند. آن‌جا در حجره‌ای اقامت کردند.
صبح، شهردار سابق آن‌ها را برای ناهار دعوت کرد و بعد باهم دردِدل کردند و باهم غزل خواندند. سپس آن‌ها به شهر «بم» رسیدند. آن‌جا گشتی زدند و مکان‌های مختلف را دیدند. به باغ‌های کشاورزی هم سر زدند که پشت دیوارهای آن‌ها چه بهشت‌ها و چه نخل‌هایی وجود دارند.
بعد از آن، آن‌ها به «شهر زاهدان» رسیدند. شهر زاهدان از کرمانی که دیده بودند، ثروتمندتر و پررونق‌تر بود. او گفت بلوچ‌های زاهدان بیشتر از سه طایفه تشکیل شده‌اند و از آن طایفه‌ها سخن گفت و این‌که هیچ‌کس تا به حال مطالعه‌ای اساسی درباره‌ آن‌ها انجام نداده است.
جلال آل احمد وقتی به سفر می‌رفت، دیده‌ها و شنیده‌هایش را یادداشت می‌کرد و آن‌ها را در قالب کتاب و یا مقاله‌ای مفصل به چاپ می‌سپرد. این نوشته‌های جسورانه، اغلب هم کار دست او می‌داد و به‌خاطر آن‌ها بازخواست می‌شد. نوشته‌هایی مانند: «اورازان»، «تات‌نشین‌های بلوک زهرا»، «جزیره‌‌ی خارک دُرّ یتیمِ خلیج فارس»، «سفر به شهر بادگیرها»، «گزارشی از خوزستان» و «گذری به حاشیه‌‌ کویر»؛ از این‌دست تک‌نگاری‌ها هستند.