این کتاب داستان گویای زندگی «جلال‌الدین محمد بلخی» از عرفای صاحب‌نام و از مشهورترین شاعران پارسی‌گوی ایرانی است.
«جلال‌الدین محمد بلخی» معروف به «مولانا»، «مولوی» و «رومی» ]‎ششم ربیع‌الاول ۶۰۴، بلخ یا وخش – پنجم جمادی‌الثانی ۶۷۲ هجری قمری، قونیه[ از مشهورترین شاعران ایرانی پارسی‌گوی است. نام کامل وی «محمد بن محمد بن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی» بود و در دوران حیات به القاب «جلال‌الدین»، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده می‌شد.
پدر او «مولانا محمد بن حسین خطیبی» است که به «بهاءالدین ولد» معروف بود و نیز او را با لقب «سلطان العلماء» یاد کرده‌اند. بهاء ولد از بزرگان صوفیه بود و خرقه او به «احمد غزالی» می‌پیوست.
جلال‌الدین محمد در هجده سالگی با «گوهر خاتون» دختر «خواجه لالای سمرقندی» ازدواج کرد که حاصل این ازدواج سه پسر و یک دختر بود.
پس از فوت پدرش، راه پدر را ادامه داد و عمر خود را به هدایت و ارشاد مردم را سپری کرد. مولانا طرفداران و هواخواهان بسیاری داشت. به گفته‌ مورخان زمان برگزاری مجلس او جمعیت چنان زیاد بود که کوچه‌های اطراف هم مالامال از دوستداران او می‌شد.
فقیهی چنان برگزیده و محبوب، در میانه‌ راه زندگی با «شمس تبریزی» آشنا شد. شمس، عارفی وارسته و درویشی دوره‌گرد، با همه‌ اطرافیان مولانا متفاوت بود. او همه‌ معادلات مولوی را به هم زد. او وجود خداوند، عشق و عقل را با نگاهی متفاوت برای مولوی شرح می‌داد. تأثیر شمس در زندگی مولوی چنان بود که از یک فقیه و عالم دینی، به عاشقی دل‌سوخته بدل شد. نقطه عطف زندگی مولوی آشنایی و دلدادگی‌اش با شمس تبریزی بود.
آری چنین بود زندگی مولانا… زندگی این خداوندگار بلخ و روم که برای وصول به عشق واقعی برای نیل به از خود رهایی در مقام «فنا فی الله»، برای سیر تا ملاقات خدا خیز برداشت و با حرکتی سریع و بی‌وقفه پله پله نردبان نورانی سلوک را یک نفس تا ملاقات خدا طی کرد.
سرانجام روح ناآرام جلال‌الدین محمد مولوی در غروب خورشید روز یکشنبه پنجم جمادی الاخر سال ۶۷۲ هجری قمری براثر بیماری ناگهانی و لاعلاج به دیار باقی شتافت.
آثار کتبی مولانا شامل دو قسمت منظوم و منثور است.
آثار منظوم مولانا عبارتند از:
مثنوی: کتابی است تعلیمی و درسی در زمینه‌ عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف و مولانا بیشتر با کتاب معروف شده است.
غزلیات: این بخش از آثار مولانا به کلیات یا دیوان شمس معروف گشته، زیرا مولانا در پایان و مقطع بیشتر آنها به جای ذکر نام یا تخلص خود به نام شمس تبریزی تخلص کرده است.
رباعیات: معانی و مضامین عرفانی و معنوی در این رباعی‌ها دیده می‌شود که با روش فکر و عبارت‌بندی مولانا مناسبت تمام دارد.
آثار منثور مولانا عبارتند از:
فیه ما فیه: این کتاب مجموعه‌ تقریرات مولاناست که در مجالس خود بیان کرده و پسر او «بهاءالدین» یا یکی دیگر از مریدان یادداشت کرده است.
مکاتیب: این اثر به نثر است و مشتمل بر نامه‌ها و مکتوبات مولانا است.
مجالس سبعه: عبارت است از مجموعه مواعظ و مجالس مولانا؛ یعنی سخنانی که به وجه اندرز بر سر منبر بیان فرموده است.