این کتاب یکی از تاثیرگذارترین کتابهای منثور در ادبیات فارسی‌ است که در یک دیباچه و هشت باب به نثر مُسَّجَع (آهنگین) نوشته شده‌است.

سعدی، هنگامِ نگارشِ گلستان را سالِ ۶۵۶ هجری (۱۲۵۸ میلادی) می‌شمارد.

در آن دوران که ما را وقت خوش بود / ز هجرت ششصد و پنجاه و شش بود

سعدی نگارش کتاب گلستان را کمتر از یک سال بعد از تدوین بوستان، در اول اردیبهشت سال ۶۵۶ هجری شروع کرد و «هنوز از گلِ بوستان بَقیّتی موجود بود» که نگارش آن را به پایان رساند؛ بنابراین کتاب گلستان در مدت پنج یا شش ماه نوشته شد که -به نظر محمدعلی همایون کاتوزیان، منتقد ادبی- شبیه به معجزه است.

سعدی در گلستان گفتمان­هایی از ذهن پر تلاطم خویش را برای مخاطب به تصویر می­کشد. در باب اول گلستان گفتمان حکومتی او را در باب مصالح مملکت و مملکت داری و اندر سیرت پادشاهان و وزیران آمده است:

یکی از وزرا به زیر دستان رحم کردی و صلاح ایشان را به خیر توسط نمودی. اتفاقا به خطاب ملک گرفتار آمد. همگان در مواجب استخلاص او سعی کردند و موکلان در معاقبتش ملاطفت نمودند و بزرگان شکر سیرت خوبش بافواه بگفتند تا ملک از سر عتاب او در گذشت. صاحب دلی برین اطلاع یافت و گفت:

پختن دیک نیک خواهان را / هر چه رخت سراست سوخته به